Αρκεί μια περιοδεία στα χωριά τής περιοχής μας και όλοι μένουν κατενθουσιασμένοι με τη γραφικότητά τους. Έχοντας μαζί έναν οδικό χάρτη, τον οποίο σε κάθε οικισμό πρέπει να τον επιβεβαιώνουμε ρωτώντας το όνομα του κάθε χωριού, θα αντιληφθούμε αμέσως ότι στα περισσότερα από αυτά υπάρχουν δύο ονόματα, αυτό που αναγράφεται στους χάρτες και εκείνο (το παλιό) που χρησιμοποιούν πάντα οι ντόπιοι για να προσδιορίσουν τον τόπο τής καταγωγής τους.
Αν και έχουν περάσει πολλές δεκαετίες από τον “υποχρεωτικό” εξελληνισμό των χιλιάδων “ξενόγλωσσων” τοπωνυμιών,
που δεν αφορούσε βέβαια μόνο σλάβικα ονόματα, αλλά και τούρκικα, αρβανίτικα, βλάχικα, βενετσιάνικα λατινικά ή και άλλα αρχαιότερα - κατάλοιπα κατακτητών και εποικιστών του Ελλαδικού χώρου από τα Βυζαντινά και παλαιότερα χρόνια, οι τοπικές κοινωνίες δεν έχουν αφομοιώσει (αποδεχτεί) τουλάχιστον στον προφορικό λόγο, τα νέα ονόματα των χωριών τους. Για παράδειγμα, όσοι θέλουν να δηλώσουν τον τόπο καταγωγής τους, λένε: Βλοβοκίτες και ποτέ Αιγεάτες, Βεργουβιτσιώτες και ποτέ Μοναστηριώτες, Βερσοβαίοι και ποτέ Χρυσανθιώτες, Αρφαραίοι και ποτέ Αμπελοκηπιώτες, Σβυραίοι και ποτέ Οασίτες, Αραχοβίτες και ποτέ Εξοχείτες κ.ο.κ.
Ευτυχώς δηλ. που δεν ισχύει σήμερα το διάταγμα της 17ης Σεπτεμβρίου 1926, γιατί θα γέμιζαν τα ταμεία ή οι φυλακές! Με το διάταγμα αυτό δινόταν η “εντολή” για μεταβολή ξενόφωνων ή κακόηχων ονομάτων πόλεων ή χωριών και απαγορευόταν απολύτως η χρήση των παλαιών ονομάτων. Μία παράβαση πταισματική τιμωρούμενη με πρόστιμο μέχρι 100 δραχμές, ή με κράτηση μέχρι 10 ημέρες!
Αξιολογώντας, λοιπόν, το γεγονός ότι τα τοπωνύμια δεν είναι τυχαία, αφού έχουν κάτι από το άρωμα της εποχής που πρωτοακούστηκαν, περιλαμβάνοντας μέσα σε μια λέξη το νόημα της περιοχής και των ανθρώπων της και που συχνά μεταλλάσσονται μέσα στο χρόνο για να συμβαδίσουν μαζί του κουβαλώντας ένα κομμάτι της ιστορίας, του πολιτισμού και της ποικιλότητας που ταξιδεύει μέσα στους αιώνες, αντιλαμβανόμαστε γιατί μετά από τόσες δεκαετίες, ο προφορικός λόγος δεν μπορεί να αφομοιώσει τα νέα ονόματα.
Σε καμία περίπτωση, φυσικά, το φαινόμενο δεν είναι τοπικό. Και ποιος δεν αναφέρει σήμερα περιοχές με τα παρακάτω ονόματα: Γαλάτσι, Σπάτα, Σούλι, Καπαντρίτι, Πικέρμι, Χαρβάτι (Παλλήνη), Λιόσα (με παχύ “σ”), Μάντρα, Μαλακάσα, Ρέντη, Μαγούλα, Μπουρνάζι, Χαϊδάρι, Λαμπίρη, Κιάτο, Δερβένι, Αράχοβα, Βυτίνα, Βόνιτσα, Κορυτσά, Βίτσι, Ζάλογγο, Χανιά, Πάργα, Πρέβεζα, Ζαγορά, Τύρναβος, Γρεβενά, Σαμαρίνα, Μέτσοβο, Κιλκίς, Σουφλί, Καβάλα, Κομοτηνή, Κούλουρη (Σαλαμίνα), Σπέτσες, κλπ. κλπ.
Το θέμα της αλλαγής των τοπωνυμίων ξεκίνησε σχεδόν με την συγκρότηση του Ελληνικού κράτους.
Τότε εκδηλώθηκε η αρχαιολατρία στα ονόματα και με τους πρώτους νόμους για τη διοικητική διαίρεση της χώρας, άρχισαν να δανείζονται από την ελληνική αρχαιότητα ονόματα για τις περιφέρειες, τους νομούς, τις επαρχίες, τους δήμους και τους οικισμούς, παραβλέποντας τις παλιές ιστορικές ονομασίες. Πολύ γρήγορα το όνομα Μοριάς αντικαταστάθηκε από την Πελοπόννησο, η Ρούμελη από τη Στερεά, ο Έγριπος από την Εύβοια. Στο πρώτο διάταγμα της 3ης Απριλίου 1833, βλέπουμε τις πρώτες μετονομασίες επαρχιών. Αλλά και οι νεοδημιουργηθέντες Δήμοι πήραν αρχαιοελληνικά ονόματα (Αιγείρα {1836}, Φελλόη). Βοστίτσα (Αίγιον), Καλάβρυτα (Κίναιθα), Τριπολιτσά (Τρίπολις), Σάλωνα (Άμφισσα). Αλλάζουν επίσης τα ονόματα των βουνών: Βοδιάς (Παναχαϊκό), Ζήρια (Κυλλήνη), Λιάκουρα (Παρνασσός), Χελμός (Αροάνια) κλπ.
Μέχρι το 1909, μετονομάστηκαν 23 οικισμοί. Και τότε γίνεται η μεγάλη τομή. Αποφασίστηκε η οργανωμένη εθνική επιχείρηση για τον εξελληνισμό των ονομάτων των οικισμών με το διάταγμα “περί συστάσεως επιτροπείας προς μελέτη των τοπωνυμίων τής Ελλάδος και εξακρίβωση του ιστορικού λόγου αυτών”
Μετά το τέλος των Βαλκανικών πολέμων και υπό την πίεση κρίσιμων εθνικών θεμάτων το ελληνικό κράτος αποφάσισε τη μαζική ελληνοποίηση με την αλλαγή όλων των ονομάτων πόλεων και χωριών που δεν είχαν ελληνική ρίζα αλλά τούρκικη, σλαβική, βλάχικη, αρβανίτικη ή που απλά ήταν κακόηχα, με το σκεπτικό ότι θα έπρεπε τα τοπωνύμια να συμβαδίζουν με την επίσημη γλώσσα, την ελληνική. Για το λόγο αυτό συστήθηκαν νομαρχιακές επιτροπές από καθηγητές, εφόρους αρχαιοτήτων, απλούς δημόσιους υπαλλήλους, οι οποίοι ανέλαβαν επίσημα βάσει νομοθετικού διατάγματος του 1926 (που επικυρώθηκε με νεώτερο διάταγμα της 13ης Νοεμβρίου 1927 και με το ν.4096/1929), το πατριωτικό καθήκον τής μετονομασίας των ξενόφωνων ή κακόηχων ονομάτων συνοικισμών, χωριών και πόλεων, προβλέποντας μάλιστα και σχετικές νομικές κυρώσεις για τους παραβάτες.
Το 1915, με 61 μετονομασίες θεωρείται καλή χρονιά. Μεταξύ 1916 και 1919 σημειώνονται άλλες 65 μετονομασίες. Η χαμηλή παραγωγικότητα της επιτροπής ωθεί την κυβέρνηση, στις 10 Οκτωβρίου 1919, να υποχρεώσει την επιτροπή να προχωρήσει σε αναγκαστική συνεργασία με τους δασκάλους όλης της χώρας προκειμένου να προχωρήσει ο εξελληνισμός. Μεταξύ 1920 και 1925, ανακοινώνονται μόνο 61 νέες μετονομασίες, λόγω της διεθνούς συγκυρίας, της συζήτησης περί μειονοτικών δικαιωμάτων και τις ανταλλαγές των πληθυσμών.
Οι επιτροπές που είχαν συσταθεί για τους σκοπούς αυτούς, στην προσπάθειά τους να αλλάξουν πλήθος ονομάτων έφτασαν συχνά σε τραγελαφικά αποτελέσματα. Γέμισαν τον χάρτη της Ελλάδας με 34 Καλλιθέες, 10 Αχλαδιές, 22 Μηλιές, 18 Πλατανιές, 21 Καστανιές, 14 Κερασιές, 25 Καλύβια, 11 Κεφαλόβρυσα κ.ο.κ.
Μέχρι το 1928, μετονομάζονται 2.500 περίπου οικισμοί!
Τη χρονιά εκείνη (1928) πραγματοποιήθηκαν οι πρώτες αλλαγές ονομάτων στην περιοχή μας: Τα Αρφαρά ονομάστηκαν Αμπελόκηποι και η Βλοβοκά ονομάστηκε Αιγές.
Μεταξύ 1929 – 1952 ακολουθούν 354 μετονομασίες.
Τη πενταετία 1953 - 1957 σημειώνονται 760.
Το 1955, ειδικά, ήταν η χρονιά της μαζικής αλλαγής στα ονόματα των χωριών μας, ήτοι: Η Αράχοβα έγινε Εξοχή, η Βεργουβίτσα έγινε Μοναστήρι, η Σβυρού έγινε Όαση, η Βαλκουβίνα έγινε Άμπελος.
Το 1957, η διαδικασία των μετονομασιών ολοκληρώθηκε (τοπικά) με τη Βερσοβά που έγινε Χρυσάνθιο.
Ανάμεσα 1958 και 1971 πραγματοποιήθηκαν άλλες 326. Έκτοτε οι μετονομασίες των οικισμών γίνονται σπάνιες.
Ωστόσο το υπουργείο Εσωτερικών εγκρίνει σποραδικά κάποια μετονομασία “βαρβαρόφωνου” οικισμού, όπως εκείνη των “Νέων Λιοσίων” σε “Ίλιον”, τον Σεπτέμβριο του 1994.
Πέραν όμως από την ενημερωτική ιστορική αυτή αναδρομή, μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζει και η έρευνα για το τι σημαίνουν εκείνα τα ονόματα, που, παρά την υποχρεωτική τους αλλαγή (μέσα από την εθνική πολιτική του περασμένου αιώνα) δεν λένε να σβήσουν από τη λαϊκή ντοπιολαλιά και χρησιμοποιούνται αναλλοίωτα από γενιά σε γενιά για εκατοντάδες χρόνια.
Και αυτό συμβαίνει, τόσο όταν το όνομα του τοπωνυμίου αποτελεί λέξη τού καθημερινού λεξιλογίου, της ζωντανής γλώσσας και οι υπάρχουσες γενιές κατανοούν τη σημασία του, όσο και από ένα σημείο και μετά που το τοπωνύμιο μπορεί να χρησιμοποιείται δίχως να καταλαβαίνουν πια τι εννοεί.
Γίνεται έτσι ένα “παράξενο” όνομα, μια άγνωστη λέξη, που όμως οι άνθρωποι εξακολουθούν να χρησιμοποιούν (συχνά με φωνητική αλλοίωση), για να δηλώσουν τον ίδιο τόπο που δήλωναν και οι πρόγονοί τους.
Τι σημαίνουν, λοιπόν, αυτά τα παλιά ονόματα;
Είναι ένα πολύ ενδιαφέρον ερώτημα, η απάντηση του οποίου είναι ένα περίπλοκο ζήτημα, αφού απαιτείται μια επίπονη έρευνα σε ξενόγλωσσα ετυμολογικά λεξικά, ώστε να βρεθούν οι ρίζες των ονομάτων, που κατά πάσα πιθανότητα έχουν αλλοιωθεί στο πέρασμα των αιώνων.
Έχουμε δηλ. να κάνουμε με έρευνα σε ένα πλήθος ενεργών και «νεκρών» γλωσσών και άλλων γλωσσικών ιδιωμάτων τής Βαλκανικής και όχι μόνο (τούρκικα, λατινικά, βλάχικα - αρουμάνικα, σλάβικα, αρβανίτικα, αλβανικά).
Δυστυχώς, στην καταγεγραμμένη τοπική ιστορία δεν υπάρχουν πολλά στοιχεία, που να δίνουν εμπεριστατωμένες και τεκμηριωμένες απαντήσεις για τη σημασία αυτών των λέξεων.
Για παράδειγμα, σε βιβλίο τού Χρήστου Σαμαρά, η ονομασία Βεργουβίτσα αιτιολογείται με “λογοπαίγνιο”, ότι δηλ. προέρχεται από τις λέξεις “βέργα” και “βίτσα” έχoντας σχέση με τη γεωμορφολογία τού οικισμού…
Επίσης, μία πρώτη πρόχειρη έρευνά μας, ανέδειξε το πόσο δύσκολη και δαιδαλώδης είναι η επεξήγηση των “πανάρχαιων” αυτών ονομάτων.
Μελετώντας δηλ. κάποιες σλαβικές λέξεις που αφορούν τοπωνύμια, βρήκαμε τη λέξη “Βιρός - Vir”, που σημαίνει τα βαθιά μέρη τού ποταμού και η οποία μάς δίνει το έναυσμα να πιθανολογήσουμε ότι ίσως η ονομασία τού χωριού Σβυρού να προέρχεται από παράφραση της παραπάνω λέξης.
Αλλά και για τη Βερσοβά βρήκαμε το εξής εκπληκτικό: Με τη λέξη “Versova” αναφέρεται ένα μεγάλο ψαροχώρι στα παράλια τής Βομβάης στην Αραβική Θάλασσα. Μάλιστα, η αρχική ονομασία του χωριού ήταν “Vesawe”. Το όνομα προέρχεται από ένα βουνό τής περιοχής και είναι κατάλοιπο της παλιάς Ινδικής διαλέκτου “Marathi”!
Η ανάδειξη του θέματος, σε κάθε περίπτωση, τώρα αρχίζει. Άγνωστο όμως αν και ποιους καρπούς θα αποφέρει…
Συμπερασματικά μπορούμε να πούμε, όσο αφορά τα τοπικά μας, ότι οι πιο εύστοχες ονομασίες ήταν αυτές που δόθηκαν τον 19ο αιώνα στους δύο τέως Δήμους τής περιοχής με τα σημαντικά αρχαιοελληνικά ονόματα ΑΙΓΕΙΡΑΣ και ΦΕΛΛΟΗΣ.
Ονόματα, που το μεν πρώτο “διασώθηκε” με την δημιουργία τής τέως κοινότητας Αιγείρας το 1928, το δε δεύτερο να περιμένει ακόμα την “αποκατάστασή” του...
Αν και έχουν περάσει πολλές δεκαετίες από τον “υποχρεωτικό” εξελληνισμό των χιλιάδων “ξενόγλωσσων” τοπωνυμιών,
που δεν αφορούσε βέβαια μόνο σλάβικα ονόματα, αλλά και τούρκικα, αρβανίτικα, βλάχικα, βενετσιάνικα λατινικά ή και άλλα αρχαιότερα - κατάλοιπα κατακτητών και εποικιστών του Ελλαδικού χώρου από τα Βυζαντινά και παλαιότερα χρόνια, οι τοπικές κοινωνίες δεν έχουν αφομοιώσει (αποδεχτεί) τουλάχιστον στον προφορικό λόγο, τα νέα ονόματα των χωριών τους. Για παράδειγμα, όσοι θέλουν να δηλώσουν τον τόπο καταγωγής τους, λένε: Βλοβοκίτες και ποτέ Αιγεάτες, Βεργουβιτσιώτες και ποτέ Μοναστηριώτες, Βερσοβαίοι και ποτέ Χρυσανθιώτες, Αρφαραίοι και ποτέ Αμπελοκηπιώτες, Σβυραίοι και ποτέ Οασίτες, Αραχοβίτες και ποτέ Εξοχείτες κ.ο.κ.
Ευτυχώς δηλ. που δεν ισχύει σήμερα το διάταγμα της 17ης Σεπτεμβρίου 1926, γιατί θα γέμιζαν τα ταμεία ή οι φυλακές! Με το διάταγμα αυτό δινόταν η “εντολή” για μεταβολή ξενόφωνων ή κακόηχων ονομάτων πόλεων ή χωριών και απαγορευόταν απολύτως η χρήση των παλαιών ονομάτων. Μία παράβαση πταισματική τιμωρούμενη με πρόστιμο μέχρι 100 δραχμές, ή με κράτηση μέχρι 10 ημέρες!
Αξιολογώντας, λοιπόν, το γεγονός ότι τα τοπωνύμια δεν είναι τυχαία, αφού έχουν κάτι από το άρωμα της εποχής που πρωτοακούστηκαν, περιλαμβάνοντας μέσα σε μια λέξη το νόημα της περιοχής και των ανθρώπων της και που συχνά μεταλλάσσονται μέσα στο χρόνο για να συμβαδίσουν μαζί του κουβαλώντας ένα κομμάτι της ιστορίας, του πολιτισμού και της ποικιλότητας που ταξιδεύει μέσα στους αιώνες, αντιλαμβανόμαστε γιατί μετά από τόσες δεκαετίες, ο προφορικός λόγος δεν μπορεί να αφομοιώσει τα νέα ονόματα.
Σε καμία περίπτωση, φυσικά, το φαινόμενο δεν είναι τοπικό. Και ποιος δεν αναφέρει σήμερα περιοχές με τα παρακάτω ονόματα: Γαλάτσι, Σπάτα, Σούλι, Καπαντρίτι, Πικέρμι, Χαρβάτι (Παλλήνη), Λιόσα (με παχύ “σ”), Μάντρα, Μαλακάσα, Ρέντη, Μαγούλα, Μπουρνάζι, Χαϊδάρι, Λαμπίρη, Κιάτο, Δερβένι, Αράχοβα, Βυτίνα, Βόνιτσα, Κορυτσά, Βίτσι, Ζάλογγο, Χανιά, Πάργα, Πρέβεζα, Ζαγορά, Τύρναβος, Γρεβενά, Σαμαρίνα, Μέτσοβο, Κιλκίς, Σουφλί, Καβάλα, Κομοτηνή, Κούλουρη (Σαλαμίνα), Σπέτσες, κλπ. κλπ.
Το θέμα της αλλαγής των τοπωνυμίων ξεκίνησε σχεδόν με την συγκρότηση του Ελληνικού κράτους.
Τότε εκδηλώθηκε η αρχαιολατρία στα ονόματα και με τους πρώτους νόμους για τη διοικητική διαίρεση της χώρας, άρχισαν να δανείζονται από την ελληνική αρχαιότητα ονόματα για τις περιφέρειες, τους νομούς, τις επαρχίες, τους δήμους και τους οικισμούς, παραβλέποντας τις παλιές ιστορικές ονομασίες. Πολύ γρήγορα το όνομα Μοριάς αντικαταστάθηκε από την Πελοπόννησο, η Ρούμελη από τη Στερεά, ο Έγριπος από την Εύβοια. Στο πρώτο διάταγμα της 3ης Απριλίου 1833, βλέπουμε τις πρώτες μετονομασίες επαρχιών. Αλλά και οι νεοδημιουργηθέντες Δήμοι πήραν αρχαιοελληνικά ονόματα (Αιγείρα {1836}, Φελλόη). Βοστίτσα (Αίγιον), Καλάβρυτα (Κίναιθα), Τριπολιτσά (Τρίπολις), Σάλωνα (Άμφισσα). Αλλάζουν επίσης τα ονόματα των βουνών: Βοδιάς (Παναχαϊκό), Ζήρια (Κυλλήνη), Λιάκουρα (Παρνασσός), Χελμός (Αροάνια) κλπ.
Μέχρι το 1909, μετονομάστηκαν 23 οικισμοί. Και τότε γίνεται η μεγάλη τομή. Αποφασίστηκε η οργανωμένη εθνική επιχείρηση για τον εξελληνισμό των ονομάτων των οικισμών με το διάταγμα “περί συστάσεως επιτροπείας προς μελέτη των τοπωνυμίων τής Ελλάδος και εξακρίβωση του ιστορικού λόγου αυτών”
Μετά το τέλος των Βαλκανικών πολέμων και υπό την πίεση κρίσιμων εθνικών θεμάτων το ελληνικό κράτος αποφάσισε τη μαζική ελληνοποίηση με την αλλαγή όλων των ονομάτων πόλεων και χωριών που δεν είχαν ελληνική ρίζα αλλά τούρκικη, σλαβική, βλάχικη, αρβανίτικη ή που απλά ήταν κακόηχα, με το σκεπτικό ότι θα έπρεπε τα τοπωνύμια να συμβαδίζουν με την επίσημη γλώσσα, την ελληνική. Για το λόγο αυτό συστήθηκαν νομαρχιακές επιτροπές από καθηγητές, εφόρους αρχαιοτήτων, απλούς δημόσιους υπαλλήλους, οι οποίοι ανέλαβαν επίσημα βάσει νομοθετικού διατάγματος του 1926 (που επικυρώθηκε με νεώτερο διάταγμα της 13ης Νοεμβρίου 1927 και με το ν.4096/1929), το πατριωτικό καθήκον τής μετονομασίας των ξενόφωνων ή κακόηχων ονομάτων συνοικισμών, χωριών και πόλεων, προβλέποντας μάλιστα και σχετικές νομικές κυρώσεις για τους παραβάτες.
Το 1915, με 61 μετονομασίες θεωρείται καλή χρονιά. Μεταξύ 1916 και 1919 σημειώνονται άλλες 65 μετονομασίες. Η χαμηλή παραγωγικότητα της επιτροπής ωθεί την κυβέρνηση, στις 10 Οκτωβρίου 1919, να υποχρεώσει την επιτροπή να προχωρήσει σε αναγκαστική συνεργασία με τους δασκάλους όλης της χώρας προκειμένου να προχωρήσει ο εξελληνισμός. Μεταξύ 1920 και 1925, ανακοινώνονται μόνο 61 νέες μετονομασίες, λόγω της διεθνούς συγκυρίας, της συζήτησης περί μειονοτικών δικαιωμάτων και τις ανταλλαγές των πληθυσμών.
Οι επιτροπές που είχαν συσταθεί για τους σκοπούς αυτούς, στην προσπάθειά τους να αλλάξουν πλήθος ονομάτων έφτασαν συχνά σε τραγελαφικά αποτελέσματα. Γέμισαν τον χάρτη της Ελλάδας με 34 Καλλιθέες, 10 Αχλαδιές, 22 Μηλιές, 18 Πλατανιές, 21 Καστανιές, 14 Κερασιές, 25 Καλύβια, 11 Κεφαλόβρυσα κ.ο.κ.
Μέχρι το 1928, μετονομάζονται 2.500 περίπου οικισμοί!
Τη χρονιά εκείνη (1928) πραγματοποιήθηκαν οι πρώτες αλλαγές ονομάτων στην περιοχή μας: Τα Αρφαρά ονομάστηκαν Αμπελόκηποι και η Βλοβοκά ονομάστηκε Αιγές.
Μεταξύ 1929 – 1952 ακολουθούν 354 μετονομασίες.
Τη πενταετία 1953 - 1957 σημειώνονται 760.
Το 1955, ειδικά, ήταν η χρονιά της μαζικής αλλαγής στα ονόματα των χωριών μας, ήτοι: Η Αράχοβα έγινε Εξοχή, η Βεργουβίτσα έγινε Μοναστήρι, η Σβυρού έγινε Όαση, η Βαλκουβίνα έγινε Άμπελος.
Το 1957, η διαδικασία των μετονομασιών ολοκληρώθηκε (τοπικά) με τη Βερσοβά που έγινε Χρυσάνθιο.
Ανάμεσα 1958 και 1971 πραγματοποιήθηκαν άλλες 326. Έκτοτε οι μετονομασίες των οικισμών γίνονται σπάνιες.
Ωστόσο το υπουργείο Εσωτερικών εγκρίνει σποραδικά κάποια μετονομασία “βαρβαρόφωνου” οικισμού, όπως εκείνη των “Νέων Λιοσίων” σε “Ίλιον”, τον Σεπτέμβριο του 1994.
Πέραν όμως από την ενημερωτική ιστορική αυτή αναδρομή, μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζει και η έρευνα για το τι σημαίνουν εκείνα τα ονόματα, που, παρά την υποχρεωτική τους αλλαγή (μέσα από την εθνική πολιτική του περασμένου αιώνα) δεν λένε να σβήσουν από τη λαϊκή ντοπιολαλιά και χρησιμοποιούνται αναλλοίωτα από γενιά σε γενιά για εκατοντάδες χρόνια.
Και αυτό συμβαίνει, τόσο όταν το όνομα του τοπωνυμίου αποτελεί λέξη τού καθημερινού λεξιλογίου, της ζωντανής γλώσσας και οι υπάρχουσες γενιές κατανοούν τη σημασία του, όσο και από ένα σημείο και μετά που το τοπωνύμιο μπορεί να χρησιμοποιείται δίχως να καταλαβαίνουν πια τι εννοεί.
Γίνεται έτσι ένα “παράξενο” όνομα, μια άγνωστη λέξη, που όμως οι άνθρωποι εξακολουθούν να χρησιμοποιούν (συχνά με φωνητική αλλοίωση), για να δηλώσουν τον ίδιο τόπο που δήλωναν και οι πρόγονοί τους.
Τι σημαίνουν, λοιπόν, αυτά τα παλιά ονόματα;
Είναι ένα πολύ ενδιαφέρον ερώτημα, η απάντηση του οποίου είναι ένα περίπλοκο ζήτημα, αφού απαιτείται μια επίπονη έρευνα σε ξενόγλωσσα ετυμολογικά λεξικά, ώστε να βρεθούν οι ρίζες των ονομάτων, που κατά πάσα πιθανότητα έχουν αλλοιωθεί στο πέρασμα των αιώνων.
Έχουμε δηλ. να κάνουμε με έρευνα σε ένα πλήθος ενεργών και «νεκρών» γλωσσών και άλλων γλωσσικών ιδιωμάτων τής Βαλκανικής και όχι μόνο (τούρκικα, λατινικά, βλάχικα - αρουμάνικα, σλάβικα, αρβανίτικα, αλβανικά).
Δυστυχώς, στην καταγεγραμμένη τοπική ιστορία δεν υπάρχουν πολλά στοιχεία, που να δίνουν εμπεριστατωμένες και τεκμηριωμένες απαντήσεις για τη σημασία αυτών των λέξεων.
Για παράδειγμα, σε βιβλίο τού Χρήστου Σαμαρά, η ονομασία Βεργουβίτσα αιτιολογείται με “λογοπαίγνιο”, ότι δηλ. προέρχεται από τις λέξεις “βέργα” και “βίτσα” έχoντας σχέση με τη γεωμορφολογία τού οικισμού…
Επίσης, μία πρώτη πρόχειρη έρευνά μας, ανέδειξε το πόσο δύσκολη και δαιδαλώδης είναι η επεξήγηση των “πανάρχαιων” αυτών ονομάτων.
Μελετώντας δηλ. κάποιες σλαβικές λέξεις που αφορούν τοπωνύμια, βρήκαμε τη λέξη “Βιρός - Vir”, που σημαίνει τα βαθιά μέρη τού ποταμού και η οποία μάς δίνει το έναυσμα να πιθανολογήσουμε ότι ίσως η ονομασία τού χωριού Σβυρού να προέρχεται από παράφραση της παραπάνω λέξης.
Αλλά και για τη Βερσοβά βρήκαμε το εξής εκπληκτικό: Με τη λέξη “Versova” αναφέρεται ένα μεγάλο ψαροχώρι στα παράλια τής Βομβάης στην Αραβική Θάλασσα. Μάλιστα, η αρχική ονομασία του χωριού ήταν “Vesawe”. Το όνομα προέρχεται από ένα βουνό τής περιοχής και είναι κατάλοιπο της παλιάς Ινδικής διαλέκτου “Marathi”!
Η ανάδειξη του θέματος, σε κάθε περίπτωση, τώρα αρχίζει. Άγνωστο όμως αν και ποιους καρπούς θα αποφέρει…
Συμπερασματικά μπορούμε να πούμε, όσο αφορά τα τοπικά μας, ότι οι πιο εύστοχες ονομασίες ήταν αυτές που δόθηκαν τον 19ο αιώνα στους δύο τέως Δήμους τής περιοχής με τα σημαντικά αρχαιοελληνικά ονόματα ΑΙΓΕΙΡΑΣ και ΦΕΛΛΟΗΣ.
Ονόματα, που το μεν πρώτο “διασώθηκε” με την δημιουργία τής τέως κοινότητας Αιγείρας το 1928, το δε δεύτερο να περιμένει ακόμα την “αποκατάστασή” του...
